واضح است که هر یک از این شیوه ها دارای مزایا و معایب خاص خود هستند و شاید بهتر باشد که توسط چندگونه از آن ها، عمل جمع آوری داده ها صورت گرفته تا نتایج نظرسنجی بدون اریب باشد. برای مثال کسانی که از طریق وب و اینترنت، فرم ها را پر می کنند، متعلق به یک گروه خاص از جامعه هستند که احتمالا محدوده سنی مشخصی دارند. به این ترتیب نتیجه نظر سنجی برخط، فقط بازتاب نظرات آن ها بوده و قابل تعمیم به کل جامعه نیست. این موضوع هنگام طراحی و اجرای روش تحقیق باید مد نظر قرار گیرد.
ایجاد سوالات موثر در نظرسنجی
وضوح، سادگی، کوتاه بودن سوال و همچنین قابل قبول بودن، کلید ایجاد سوالات موثر در نظرسنجی است. در هنگام ساخت نظرسنجی، باید از سوالات پیچیده، طولانی و مبهم پرهیز کنید. سعی کنید در یک سوال به فقط یک موضوع یا ویژگی بپردازید و اندازه گیری متغیرهای مختلف را در سوالات دیگر بگنجانید. از پرسش های تکراری پرهیز نمایید. سعی کنید در یک نظرسنجی، سوال های زیادی پرسیده نشده و گزینه های مربوط به پاسخ ها نیز پیچیده و نامشخص نباشند.
واضح است که هر یک از این شیوه ها دارای مزایا و معایب خاص خود هستند و شاید بهتر باشد که توسط چندگونه از آن ها، عمل جمع آوری داده ها صورت گرفته تا نتایج نظرسنجی بدون اریب باشد. برای مثال کسانی که از طریق وب و اینترنت، فرم ها را پر می کنند، متعلق به یک گروه خاص از جامعه هستند که احتمالا محدوده سنی مشخصی دارند. به این ترتیب نتیجه نظر سنجی برخط، فقط بازتاب نظرات آن ها بوده و قابل تعمیم به کل جامعه نیست. این موضوع هنگام طراحی و اجرای روش تحقیق باید مد نظر قرار گیرد.
ایجاد سوالات موثر در نظرسنجی
وضوح، سادگی، کوتاه بودن سوال و همچنین قابل قبول بودن، کلید ایجاد سوالات موثر در نظرسنجی است. در هنگام ساخت نظرسنجی، باید از سوالات پیچیده، طولانی و مبهم پرهیز کنید. سعی کنید در یک سوال به فقط یک موضوع یا ویژگی بپردازید و اندازه گیری متغیرهای مختلف را در سوالات دیگر بگنجانید. از پرسش های تکراری پرهیز نمایید. سعی کنید در یک نظرسنجی، سوال های زیادی پرسیده نشده و گزینه های مربوط به پاسخ ها نیز پیچیده و نامشخص نباشند.
دو قالب اساسی برای طراحی سوال در نظر سنجی وجود دارد. قالب اجباری (بسته) و اختیاری (باز). با توجه به هدف خود می توانید از ترکیب هر دو در یک نظرسنجی استفاده کنید.
فرض کنید طرح تحقیقاتی شما مربوط به نگرانی های محیط زیست مردم از طریق روش های خرید است. سوالات مورد انتظار می تواند به صورت های زیر طبقه بندی شوند.
- نمونه سوال اجباری (بسته):
- آیا هنگام خرید مواد غذایی از کیسه خرید چند بار مصرف، استفاده می کنید؟ پاسخ ها: <<بله>>یا <<خیر>>. واضح است که پاسخ دهندگان به نظرسنجی مجبورند یکی از این دو را انتخاب کنند. به همین دلیل چنین پاسخ هایی را بسته می نامیم.
- چند مرتبه هنگام خرید مواد غذایی از کیسه چند بار مصرف استفاده می کنید؟ پاسخ ها می تواند یکی از اقلام <<بسیار نادر>>، <<تا حدودی نادر>>، <<گهگاه>>، <<چند بار محدود>> و <<همیشه>> باشد. توجه داشته باشید که پاسخ دهندگان به نظرسنجی مجبور می شوند از بین چند گزینه، فقط یکی را انتخاب کنند. این گونه نیز نوعی از نظرسنجی با پاسخ های بسته محسوب می شود.
- نمونه سوال انتخابی (باز):
- در 30 روز گذشته، چند بار هنگام خرید مواد غذایی از یک کیسه چند بار مصرف، استفاده کرده اید؟ در این جا پاسخ دهندگان به نظرسنجی مجاز به استفاده از مقادیر عددی یا متنی به دلخواه خود هستند.
- لطفاً توضیح دهید که چرا از کیسه چند بار مصرف برای خرید مواد غذایی استفاده می کنید. شرکت کنندگان در طرح تحقیقاتی چنین پرسشی را با یک پاسخ باز و بدون محدودیت ارائه می کنند. به این ترتیب محقق می تواند، خود نتایج و پاسخ ها را دسته بندی و استخراج کند.
موضوع دیگری که در طراحی سوالات <<پرسشنامه>> (Questionnaire) طرح تحقیقی مهم محسوب می شود، وجود ترتیب در ارائه سوالات است. جریان طبیعی و منطقی نظر سنجی برای جمع آوری نتایج خوب و مناسب، بسیار مهم است. نظرسنجی را با سوالات آسان شروع و پایان دهید. نظرسنجی را با سوالاتی آغاز کنید که برای پاسخ دهندگان آشنا است. بخاطر داشته باشید که میزان پاسخگویی بالا، نشانه صحت در ارائه پاسخ ها نیست. ممکن است پاسخ دهنده بدون دقت برای همه سوالات، از یک گزینه استفاده کرده باشد.
ایجاد یک دعوت نامه خوب برای شرکت در نظرسنجی شما، امر مهمی تلقی می شود. در دعوت نامه نظرسنجی (که ممکن است از طریق ایمیل به شرکت کنندگان ارسال شود) سعی کنید پس از معرفی خود، در طی یک یا دو جمله، هدف از انجام طرح تحقیقی و همینطور نحوه تکمیل فرم نظر سنجی را بیان کنید. به شرکت کنندگان این اطمینان را بدهید که محرمانگی هنگام ثبت اطلاعات آن ها حفظ می شود.
برای برطرف کردن هر گونه شبه یا اشکال در هنگام تکمیل فرم نظر سنجی یک تلفن یا آدرس <<ای میل>> (Email) ارائه دهید تا شرکت کنندگان بتوانند با شما در ارتباط باشند. همچنین یادآور شوید که تکمیل پرسشنامه و فرم نظر سنجی به صورت داوطلبانه صورت می گیرد.
نکته: قبل از انجام نظرسنجی، اطمینان حاصل کنید که نظرسنجی خود را از قبل آزمایش کرده اید. پیش آزمایش طرح نظرسنجی به شما کمک می کند تا تأثیر نظر سنجی خود را تعیین کنید و به شفافیت پاسخ ها اطمینان داشته باشید. این کار به شما کمک می کند تا سوالات تکراری و غیر موثر را شناسایی کرده و از پرسشنامه یا نظرسنجی خارج کنید.
اهداف تحقیق مصاحبه ای
مصاحبه ها برای جمع آوری منبع غنی تری از اطلاعات از تعداد کمی از افراد مورد استفاده قرار می گیرند. به این ترتیب می توان مقادیر کمی و کیفی براساس اندازه گیری ویژگی های رفتاری - اخلاقی، اولویت ها، احساسات، نگرش ها و نظرات و دانش افراد کسب کرد. البته مصاحبه ها برای جمع آوری داده ها برای تحقیقات کیفی موثرتر هستند.
مصاحبه ها به شما کمک می کنند نظرات، رفتارها، تجربیات، پدیده ها و غیره را در مورد موضوعات تحقیق توصیف کرده و درک بهتری نسبت به آن ها داشته باشید.
پرسش های مصاحبه معمولاً سوالات باز است تا اطلاعات عمیق از شرکت کنندگان جمع آوری شود. مصاحبه ها انواع مختلفی دارند، از جمله، مصاحبه تلفنی، رو در رو، به صورت آنلاین و غیره همگی از روش های مختلف مصاحبه هستند. هنگام طراحی سوالات مصاحبه باید به نکات زیر توجه کنید.
- به این فکر کنید که با چه کسی مصاحبه خواهید کرد. در واقع جمعیت هدف را در نظر بگیرید.
- در نظر بگیرید که چه نوع اطلاعاتی را می خواهید از مصاحبه بدست آورید. متغیرهای موجود در تحقیق علمی را در نظر داشته باشید.
- این سوال را خودتان بپرسید که چرا می خواهید اطلاعات عمیق پیرامون موضوع تحقیق خود را دنبال کنید. این کار دلیل استفاده از مصاحبه را روشن می کند.
- راهنمای مصاحبه تهیه کنید. به این ترتیب انجام مصاحبه را می توانید به دیگران واگذار کنید.
- خود را معرفی کنید و هدف مصاحبه را توضیح دهید.
- سوالات خود را طراحی کنید تا مصاحبه شوندگان بتوانند به پاسخ پرسش های تحقیق شما کمک کنند. زمان لازم برای فکر و پاسخ دادن به سوالات را در نظر بگیرید.
- با گروه بندی سوالات برحسب نوع و مضامین، دنباله ای از سوالات/موضوعات خود داشته باشید تا به مقصود خود در پاسخ عمیق برسید.
- اطمینان حاصل کنید که سوالات شما واضح و قابل درک هستند.
برای اجرای مصاحبه نیز موضوعاتی را باید روشن کنید. در ادامه فهرستی از این موضوعات را مشاهده می کنید که قبل از اجرای مصاحبه باید در مورد آن ها تصمیم گرفته و امکانات را برای اجرای آن ها فراهم کنید.
- آیا باید روش نظرسنجی یا مصاحبه را انتخاب کنیم؟
- آیا می خواهید مصاحبه گر دوم (دستیار) با خود همراه داشته باشید؟
- آیا می خواهید نتایج مصاحبه را در یک دفتر یادداشت ثبت کنید؟
- آیا لازم است مصاحبه ضبط شود؟ در این صورت، آیا وقت دارید که مصاحبه ضبط شده را رونویسی کنید؟
- محل انجام مصاحبه کجا خواهد بود؟ از قبل محل مصاحبه را هماهنگ کنید. توجه داشته باشید که محل مصاحبه باید کمترین اثر در نتایج مصاحبه را داشته باشد تا نظرات به طور دقیق ثبت شوند.
- زمان تقریبی هر مصاحبه را در نظر بگیرید. به نظر شما هر کدام از مصاحبه ها چقدر طول می کشند؟ این زمان را قبلا با مصاحبه شونده هماهنگ کنید.
- آیا لازم است شرایط محرمانه بودن را بررسی کنید؟ به مصاحبه شونده اطمینان دهید که اطلاعات جمع آوری شده محرمانه مانده و روش کلی محرمانگی را شرح دهید.
البته توجه داشته باشید که در حقیقت، بسیاری از محققان از روش مخلوطی از مصاحبه و نظرسنجی برای گردآوری داده ها استفاده می کنند. مصاحبه می تواند برای پیگیری برخی از پاسخ دهندگان به نظرسنجی ها مفید باشد. به عنوان مثال، برای بررسی بیشتر پاسخ های آنها می توان یک مصاحبه ترتیب داد.
از آنجا که مصاحبه کننده می تواند کیفیت نتیجه مصاحبه را کنترل کند، آموزش مصاحبه کننده بسیار مهم محسوب می شود. اگر بیش از یک مصاحبه کننده در مطالعه شما نقش دارند، مهم است که قبل از شروع مطالعه رسمی، هر مصاحبه کننده روش مصاحبه را بفهمد و مراحل مصاحبه را تکرار و تمرین کند تا نتایج حاصل از تجمیع مصاحبه ها، قابل استفاده و کاربردی باشد.
پیش از ادامه این مطلب باید این نکته را هم یادآوری کنیم که اگر می خواهید روش تحقیق را به شکل اصولی یاد بگیرید، می توانید از مجموعه آموزش روش تحقیق مقدماتی تا پیشرفته فرادرس کمک بگیرید.
ارائه نتایج یک طرح تحقیق علمی
اسنادی از داده ها و روند جمع آوری آن ها ایجاد کنید. داده ها را علاوه بر توصیف، تجزیه و تحلیل نیز بکنید. به این ترتیب به شکل یک نمایشنامه، طرح تحقیق را از آغاز تا پایان با فراز و فرودهای مختلف همراه کرده و برای تمرکز بیشتر خواننده و ارتباط با اعداد و ارقام، از جدول و نمودارهای گویا و زیبا استفاده کنید. درک و دریافت اطلاعات از طریق جدول و نمودارها با سرعت بیشتری صورت گرفته و مقایسه ها را ساده تر می کند.
هنگام ارائه یا تهیه مطالب گزارش تحقیق، در جزئیات غرق نشوید، به جای اینکه همه آنچه را که پاسخ دهندگان در نظر سنجی یا مصاحبه عنوان کرده اند، در مورد موضوعات اصلی به خواننده اطلاعات بدهید و نتایج گویه ها را با نمودار و جدول، نمایش و ارائه کنید. نتایج را به صورت کیفی بیان کنید، مثلا بگوید که <<بیشتر مردم گفته اند>> یا <<تعداد کمی از مردم احساس می کنند>>. اعداد و ارقام را به گزارشات جدولی و نمودارها بسپارید.
از نقل قول های کوتاه در جایی استفاده کنید که نکته خاصی را به خوبی نشان می دهند. به محرمانه بودن احترام بگذارید، مثلا می توانید به جای عبارت <<دکتر>> از اسامی <<یک عضو هیئت علمی>>، <<یک دانشجو>> یا <<مشتری>> استفاده کنید.
اگر از یک نظرسنجی آنلاین استفاده کرده اید، نرم افزار به طور خودکار داده ها را جمع می کند و فقط لازم است نتایج را به صورت یک فایل اطلاعاتی بارگیری کرده و روی رایانه شخصی خود ثبت کنید. معمولا، قالب فایل های اطلاعاتی به گونه ای است که توسط اکثر برنامه های صفحه گسترده (مانند اکسل) قابل بازیابی و نمایش است.
اگر از یک پرسشنامه کاغذی استفاده کرده اید، باید پاسخ های پرسشنامه ها را به صورت دستی به صفحه گسترده منتقل کنید. هر شماره سوال را به عنوان ستون قرار دهید و برای پاسخ های هر شخص از یک ردیف استفاده کنید. چنین ساختاری را به عنوان ساختار بانک اطلاعاتی یا پایگاه داده می شناسیم. سپس به هر پاسخ ممکن یک عدد یا <<کد>> (مانند مقیاس لیکرت) اختصاص دهید. وقتی همه داده ها ثبت شد، تعداد و درصدها را برای سوالات پرسشنامه مشخص و محاسبه کنید.
پس از انجام محاسبات، درصد و تعداد افراد برای هر پاسخ را توسط جداول یا نمودار نمایش داده ها و در متن گزارش به آن ها ارجاع دهید. علاوه بر آمار توصیفی که مشخصه یافته های نظرسنجی شماست، در صورت وم می توانید از روش های آماری استنباطی و آزمون فرض آماری نیز استفاده کنید.
کاهش بُعد و سازماندهی داده ها کاری است که باید هنگام خلاصه سازی و ثبت اطلاعات قبل از تجزیه و تحلیل آماری در گزارش تحقیقی بگنجانید. یک مصاحبه یک ساعته می تواند 20 تا 25 صفحه متن ایجاد کند. هنگامی که شروع به سازماندهی یادداشت های کار میدانی خود در مورد موضوعات تحقیق می کنید، می توانید به راحتی تشخیص دهید که کدام قسمت از داده های شما برای تجزیه و تحلیل قابل استفاده بوده و چه مسائلی را باید کنار بگذارید.
به داده ها مفهوم و هویت ببخشید. سعی کنید داده ها را در مفاهیم و با توجه به ویژگی هایی که دارند، دسته بندی کنید. این کار را می توانید با پرسیدن سوالاتی که در ادامه دیده می شود، انجام دهید.
- چه موضوعات یا موضوعات اصلی در این شرکت کننده/مصاحبه شونده، شما را تحت تأثیر قرار داده است؟
- آیا مورد دیگری وجود داشت که در این شرکت کننده/ مصاحبه شونده، برجسته، جالب، روشن کننده یا مهم باشد؟
- در مورد هر یک از سوالات هدفی که برای این مخاطب/مصاحبه شونده داشتید، چه اطلاعاتی کسب کردید (یا موفق به کسب آنها نشدید)؟
تجمیع و بررسی پیوند و رابطه بین داده ها، می تواند به درک پدیده مورد تحقیق کمک کند. شاخص ها و ابزارهای مفیدی در آمار برای سنجش وابستگی بین متغیرها و داده ها وجود دارد که می توانید در طرح تحقیقاتی خود از آن ها استفاده کرده و نتایج را به شکل ماتریس همبستگی یا نمودارهای دو بُعدی نمایش دهید.
مدل های وابستگی مانند مدل های رگرسیونی، امکان نمایش رابطه خطی بین متغیر وابسته و مستقل را در طرح تحقیقی شما فراهم می کنند. بنابراین آگاهی از نحوه اجرای هر یک از مدل های موجود در تکنیک های رگرسیونی می تواند به طرح تحقیقاتی شما غنای بیشتری ببخشد.
خلاصه و جمع بندی
در این نوشتار با نحوه اجرای و روش تحقیق علمی آشنا شده و بخصوص برای جمع آوری اطلاعات فرم های پرسشنامه (نظرسنجی) و مصاحبه مورد بحث قرار گرفت. مزایا و معایب هر یک از تکنیک های جمع آوری داده ها نیز تحلیل شده و در انتها هم برای تهیه گزارش تحقیقاتی، راه کارهایی معرفی شد. همانطور که خواندید، ایجاد جدول های آماری و رسم نمودارهای وابسته به آن در یک تحقیق علمی، در درک مقادیر و مقایسه آ ن ها کمک شایانی کرده و از سردرگمی خواننده در هنگام متن گزارش یا تحقیق علمی می کاهد.
امام باقر علیه السلام از نگاه دانشمندان اهل سنّت
چگونه با روش علمی می توان حیات طولانی امام زمان (عج ) را اثبات کرد
مصاحبه ,نظرسنجی ,سوالات ,استفاده ,داده ,تحقیق ,داشته باشید ,پاسخ دهندگان ,استفاده کنید ,تحقیق علمی ,استفاده کرده ,توجه داشته باشید ,تکراری پرهیز نمایید ,مورد موضوعات تحقیق ,شرکت کننده مصاحبه